أوقرانيا، روسيه وتوركيه (مقالەلر مجموعەسى)/روس اوقرایناسنده سیاسی فرقەلر

حریت سابقەسنه حسرتکش اولان وهب وطنلرينك تخليصنى دوشونن بر چوق غير ممنون اصیلزادەلر میدانه آتیلدیلر. بو زمينده اك بيوك فعالیت، زادكان فرقهسنك صول جناحنی تشکیل ایدن حزب طرقندن كوسترلمشدر. بونار ایچلرنان قونت (قاپنیست Kapnist)ی مرخص صفتيله انتخاب ايدرك مومى اليهه روسیه خارجندەکی اوروپا سرای حکمداریلری نزدنده اوقراینا منافع ملیەسنی تمثيل ومدافعه ايتمك مأموريتنى توديع ايلمشلردر. بو تشبدن هیچ بر نمره و نتیجه حاصل اولامسته وروس جهاز اداره سنك تدريجاً اوقراينـايه تشملیله برابر اوقراينا طبقه علیاسنی روسلاشديرمق ايچون موسقوف حكومتنجه يوماً فيوماً متزايد برغيرت بذل ايدلسنه رغماً او قراینایی بركون روس اسارتندن تخليص ايتمك أمللرى و آرزولری بردرلو زوالپذیر اولەمدی. اوقراینایی نصلسه قورتارمق وسربست قيلمق فکری اون طقوزنجی عصرده فارماسون لوجه لرى تشكيل ايتمك صورتيله بينلونده بر رابطه وفاق و اتحاد وجوده كتيرن حريتيرور اوقرايناليلرك قلبنده اسکى سندن بیله فضله برشدت و قوت ایله اوياندى. صوکرەدن کورلدی که عینی فکر (دەقابريست Dekabrist)لر فرقەسی تشکیلات خفیه سنده دخی مهم بر عامل ومؤثر وظيفەسنی ایفا ایدییوردی. چفتلكات جسيمه اصحابندن (لوقاشەویچ Lukaschewytsch) اوزمان اوقراينانك تخليصى ايچون خفی بر جمعیت تشکیل ایتمش اولمق تهمتیله جهت عدلیەجه تعقیب اولندی.

١٨٢٥ سنهسی صوك بهارنده (مارقەویچ Markewytsch) نامنده بر اوقراينـا وطنپروری (ريليەف Rylejeff) اسمنده بر روس دەقابریستنه شو سطرلری یازدی: «اوقراينا اعاظمنك تاريخ مناقبی الآن چشم خیالمز اوکنده طوریور. اکثر اوقرايناليلرك قلوبنده حسيات وطنيه اسكی قوتیله جايكبردر. بزده (پولو بوطوق-Polubook)ك فكر وروحينك حالا يشاديغني كوره جکسکز.»

انسانه علوی بر غایۀ أمل تلقين ايدن (رومانتیق) ادبياتنك تأثیرلری ایله بر طرفدن اوقراینالیلرده حسیات مليه تكرار اوياندیغی کی دیكر طرفدن بو تأثيرلر استحصال حريت واستقلال يولنده مصروف فعاليتلرك مبدل عطالت اولمسنه قارشو بر مانع تشکیل اید سوردی. حتی بو (رومانتیق) ادبیاتی اوقرايناللرك كندى ملیتلرینی دها ايی حس ودرك وتقدير ايتملرينه برسائق اولدیغی ایچون بوملته زور زمانلری جسارت ایله آتلاتمق خصوصنده خیلی يارديم ايلمشدر.

اون طقوزنجی عصرك ايلك ربعنده تكرار بيوك برقوت ایله میدان آلان افکار ملیەبه (شوچەقو Schetwehenko)، (قوستوماروف Kostomarov) وسائرەلر طرقندن تأسيس اولنان (كيريل ومەتود) جمعیتی وارث اولدی، بوجمعیت اعضای عموم اسلاولرك برطاة شرائط تحتنده بر لشمسيله حصوله كله حك حكومات متحده هیئتنده (فەدەراسيون) اوقراينانك كنديسنه مخصوص بر تشکیلات اداریه و سیاسیه به مالکیتنی غايه خیال بیلیورلردی. «اخوان»ه [كيريل ومەتود جمعیتی اعضاسنه بونام ويريليردى] چار ایکنجی نيقولانك اويله «كستاخانه» تصور لرندن ناشی ترتیب ایدیلن آغير جزالر اوقراينالیار آره سندەکی تخلیص وطن فکر لرنی محو ومضمحل ایدەمدی.

قريم محاربەسندن صوكره اوقراينا مفکوره ملينەسی تکرار باشنى قالديردى. بيوك شهرلرده ملیتلرینی طویان و سومن اوقرايناليلر ایچون بر مرکز اجتماع واتحاد اولان «جماعت»لر تأسس ایتدى.

اوقراينا دعواسنى ظفره ايصال خصوصنده اك زياده خدمتلری سبق ايدن جماعتلر پترسبورغ وكيەف شهر لرنده بولنانلردی. مفکورۀ ملیه ایشته بو جماعتلرده محافظه و تقویه اولیوردی. روسيەنك يقين بر آتیده پارچه لنمسنی شدتله آرزو ایدن بر چوق اوقرايناليلر كرك ١٨٦٣ سنەسندەکی پولونیا اختلالته وكرك روس اختلالكار فرقه لرينك ترتيبات وتشكيلاتنه فعلاً اشتراك ايلديلر. اوقرايناليلرك روس اختلالجیلری ایله توحيد مساعیلری با خصوص ١٨٧٥ ايله ۱۸۸۰ سنەلری آره سنده اولدی.

۱۸۸۰ سنەسنه طوغرى قسما روس حرکت عمومیه اختلاليەسنك تأثیری آلتنده کنج اوقرايناليلر بیننده زيادەجه مفرط (radicai) وسوسياليست اختلالکار جريانلر باش كوستر مکه باشلادی. روس تشکیلات اختلالیەسی مرکزیت اصول و قاعدەلرینی تعقیب ایتدیکی حالده اوقراينا اختلالجیلری روسيه نك تجديد واصلاحتی (فهدەراسيون) اساسی اوزرنده تصور وتخيل ايليورلردی. اوزمانلر اوقرایناده اجتماعی و سیاسی (راديقاليزم) مسلكنك اك مهم بيشوا وممثلى پروفسور (ميخائل دراخومانوف Michael Drahomanor) ایدی. روس حکومتی طرقندن اوقراينالى ترك ايتمکه مجبور ايديلن بو آدم، بر منفی و مهاجر اولمق صفتيله كرك شخصيتي كرك محررات و تألیفاتی سایه سنده بوتون اوقراينا جمعیتی وباخصوص روسيەده و غاليچادەکی اوقراینا کنجلری اوزرنده فوق العاده بر نفوذ احراز ايلدى. بونك اوزرینه اوقراینا دار الفنون شاكردانی آره سنده (سوسیالیست- فەدەرالیست ) پارتيلری تشكل ايتدى. مع مافيه غالیچیادەکی (راديقال) فرقەسی طوغريدن طوغری یه (دراخومانوف)ك تأثیرى آلتنده تأسس ايتمش اولمسنه مبنى بالادەکی شاكردان پارتیلری بالآخره (راديقال) اسمنی آلدیلر.

روس اوقرایناسنده اووقت هنوز سیاسی فرقەلر يوق ايدى اوراده آنجق شوويا بووجهة استقامتی تعقیب ایدن اجتهادلر، جريانلر واردی، بوجرياندن برينه ويا ديكرينه منسوب کیمسەلر متفرق غروپلر حالنده بر لشيوردی. معين بربروغرامه وصاغلام بر تشکیلاته مالك اولان ايلك اوقراينـا فرقه سیاسیەسی «اوقراینا فرقه اختلالیەسی» درکه تاریخ تأسیسی ۱۹۰۰ سنەسنه مصادفدر. بوفرقه طرقندن موقع انتشاره وضع اولنان ايلك رساله «مستقل اوقراينا» عنوانى حائز ايدى، بو رسالەده اوقراينانك مستقل بر موجوديته نائلیت خصوصندەکی حقوقی دلائليله اثبات وتصريح اولنمشدر. اوقراينا فرقه اختلالیەسی بورساله سایەسنده آز مدت ظرفنده توجهات عامەبه مظهر اولدی وچوق کچمه دن اوقراينانك باشليجه بلاد وقصباتنده «حر جماعت» نامی آلتـده فرقهنك بر چوق شعبەلری تأسیس ایدلدى. فرقەنك باشـنده مرکز قومیتـهسى بولمقده وبو قوميتەبه ظهير ومعاون اولمق اوزره (لەمبەرغ) ده (خارجی قومیته) نامیله دیكر بر جمعیت مرکزیه ایش کورمکده ایدی. فرقه مذكوره غايت شديد بر فعالیت اختلاله صرفه قويولدى. بوفعالیت اوکا روس حرکت عمومیه اختلاليهسنك تاريخده غايت معتنـا وممتاز بر موقع تأمين ايلدى. اوقراينا فرقه اختلاليەسنك فعاليته دلیل اولمق اوزره اونك اثر تحريكاتى اوله رق (بولتـاوا) ايالتـده ۱۹۰۲ تاریخنده کویلیلر آره سنده ظهور ایدن اغتشاشی، شوراده بوراده وقوعه كلن تعطیل اشغال حركاتنی، فرقەنك روس اختلال عمومیسنه اشتراکنی وبوكا مماثل بر طاقم اجراآتى ذكرايتمك كافيدر. اوقراينا فرقه اختلاليەسنك فعاليت و غيرتى اوقراینا حرکت ملیەسی ايچون يك بيوك بر اهمیتی حائز ایدی. زیرا اونك همتی ایله درکه اوقراينا مفکوره سیاسیەسی، سربست اوقراینا کتابلری و سربست اوقراینا جرائدی طبقات کشیفۀ ناس آره سنه ايلك دفعه اولەرق يا ييلدى. اختلالکار فرقه افعال واجراآتنه، اهالی یی بر تشکیلاته تابع قيلمقله واونك ساحة سياسات واقتصادياته ايلك آدیملری آته بيلمسنى تأمين ایچون کندیسته رهر لك ايتمكله باشلادى. ۱۹۰۰ و ١٩٠٥ آرەسندەکی نەلرده فرقه طرقندن اوستريانك (چەرنوويچ) و(لەمبەرغ) شهرلرنده متعدد رسالەلر وایکی غز ته چیقار یلدى. بونلر قحاق صورتيله روسیەبه دسته دسته ادخال اولندی. بو فرقه اوقراينا حياتنه فيضدار بر نیکیانی و فعالیت روحتی موفق صورتيله قديم اوقراينـا محافل اجتماعيەسنه دخی بر نفحه حیات اوفله دی. بوندن بشته بوفرقه روس حكومتنجه ممنوع عداوانان برجوق كتب ورسائلى طبع ونشر ايدرك برناری روس او قرایناسنده تعميم ايتمك يولنى بولدى.

اوقراينا فرقه اختارلەسی اعضاسنك مقداری کوندن کونه جون المقده اولدینی بر صرمده بو فرقه داخلی بر انقلاب کیردی. ۱۹۰۲ سنەسنده او فرقه من اقصای يمين حزبي آبيريلەرق «اوقراينا ملت فرقەسی» نامیاه مستقل بر پارتی صورتنده تشکل ایلدی. واقعا بو یکی پارتی اوقرایناده بيوك بر نفوذ قزانه مدى. لكن اوقراينـا استقلال ملیسی نامنه اورتەبه رسماً بر مطالبه حقارمق صـورتيله اوقراینا زمره منورانی آره سنده فکر وحس ملينك تقويه واعلاسته يك چوق خدمت ايلدى.

روس سوسیالیست دەموقراتلرينك طرز ادراك و تفکری دها بدایتده ملت فرقهسنك افعال وحركاتى اوزرنده بيوك بر تأثير اجرا ایتدی. بو تأثير مرور زمان ایله برقات دها تقویت پذیر اولمقله برابر يكى محيطك احتياجاتنه تطابق ایده ایده متعدد تحولاته دوچار اولدی. تبدل و تقلب ايله مناسبتدار اولق اوزره ١٩٠٥ سنەسنده فرقه اختلالیه سینەسنده «اوقراینا سوسیالیست دەموقرات اتحادی» نامی آلتنده یکی بر حزب ميدانه چیقدی. هر نه قدر بو حزب جديد عمومی روس اختلال حركتنك تعقيب ابتدیکی وظائف و مقاصدی کندینه رهبر حرکت اتخاذ اتمش اولمسندن طولانی اوقراینا مسئله مليەسنه انظار دقتنى او قدر عطف ایتمامش ايسەده نفس اوقرایناده کلش بر تشکیلات اولمق اعتبار به اوقرایناده زراعت ایله مشغول فقرا صفتك منافعني تمثيل ومدافعه اتمش و بو نقطه نظردن ماکننده بوك بر رول ايفا ايلمشدر.

١٩٠٥ تاریخنده اوقراینا فرقۀ اختلالیەسی سوسیالیست دەموقراتلرك بروغرامنی رسماً قبول ایدەرك کندی کندینی اصلاح و تنسیق ایتدکدن صوكره «اوقراینا سوسیالیست دەموقرات عمله فرقەسی» عنوانی اخذ ایلدی. یکی فرقەنك پروغرامندەكی اياك نقطه اوقراينا مختارتی ايدى.

اوقرایناده فعال بر حرکت احرارانه حكم سورمکده اولدیغی ١٩٠٥ سنەسنده ایکنی اوقراينا فرقۀ ساسەسی میدانه چیقدی که بونك نام وعنوانی «اوقراینا دەموقرات فرقەسی» ایدی. بو فرقه با خصوص اسکی اوقراينا وطنپرورلرندن ترکب ایدییور و بروشرامنه کلنجه، سائر اوروپا ممالکنده موجود فرق مماثله نك پر وغرامنه تماميله مطابق ایدی.

بوفرقه پروغرامي وتعبيۀ سیاسیەسی اعتباریله روس فرقەلری ایجنده اك زياده (قادەت Kadet) فرقەسنه تقرب ایتمکده وذاتاده بو(قادەت) فرقەسیله صیقی بر تماسده بولنمقده ایدی. اوقراينـا (دەموقرات) فرقەسنك اك معتبر وبنام اعضاسی (قادەت) فرقەسنك اوقراینادەکی محلى قوميتەلرينك هيئت مدیرانی آرەسنده بولنيوروبوقوميتەلرده اوقراينا منافع ملیەسنی تمثیل و مدافعه ایلیورایدی. اوقراينـا (دەموقرات) فرقەسنك بروغرامنك دخی باشنده اوقراینایه مختاریت بخشی و روسيەنك بر «حكومات متحده» شکنه وضع و افراغی مسئلەلری موجود.

اوقراينا (دەموقرات) فرقەسی تأسسندن آز بر زمان سوکره اوقراينا راد يقال فرقەسيله برلشەرك بوصورتله حصوله کلن یکی فرقۀ کندی کندینه «اوقراينـا دەموقرات راديقـال فرقەسی» عنوانتی ویردی. بو فرقەنك ايجندەکی (راديقال) حزبی اصلاحات وتحددات اساسيه وقطعيه طرفداری اولان منورا اوقراینالی راديقاللرندن تشکل ایدییوردی. بو راديقال عنصرلرى اوقراینا سوسیالیست دەموقرات فرقەسنك بروغرامنی تصویب ايتميوروفکر واجتهادلری نقطه نظرندن روس راديقال فرقەسنه دها يقين بولنيوردى. اوقراينا راديقاللرينڭ مسلكى بالآخره روسیەده تشکیل اولنان «ملت سوسیالیستلری» فرقەسنك مسلكنى آکدیریبوردی. بو راديقـال حزبی ١٩٠٥ تاريخنده (لەمبەرغ)ده بر طاقم رسائل ممنوعەبی باصديرمشدر. اونك اعضاسی طوغريدن طوغریبه (دراخومانوف)ك نفوذ وتأثيرينه تابع بولنيوردی.

بالاده تعداداولنان اوقراينا فرقەلرندن بشقه «اوقراينا ترقييروران اتحادی» نامندەکی فرقەیی ذكر ايتمك لازمدر. بو فرقه باخصوص راديقاللر ودەموقراتلر ايچون برواسطة اتحاد اولمقده ايدى. مع مافيه فرقه مذکورهده صاغ جناح پارتيلرك دخى ممثلرى واردى. بواتحاد اوقرايناليلرك هيأت مشروعه مدنيەلری اوزرنده بيوك بر تأثير ونفوذه مالك ايدى.

اوقرانيا محافل اجتماعيەسنك اجراآت وتشبثاتنى وافكار ونظريات سیاسیەسنی شمدی به قدر اك طوغرى اولەرق تمثيل ايدنلر (دەموقرات - راديقاللر) ايله (سوسیالیست - دەموقراتلر)در. اوقراينا جمعیتی ايچنده صرف فعالیت ایتمش اولان دیكر حزبلر هیچ برزمان متين بر تشكيلاته مالك اوله مامشلر وافكار عمومیەده مسموع الكلم برهیئت واحده صورتنده میدانه چیقه مامشلردر. بوتون بو فرقەلرك غاية املی اوقراینایه استقلالى تأمين ايمك ايدى. مع مافيه ساحة عملياتده اونلر آنجق اوقراینایه آز چوق واسع ويا محدود بر مختاریت بخشی ايچون مطالبەلر درمیان ایتمکدن بشقه برشی یا په میورلردی. اونلر بومختارتی کندی غایه خياللرینه طوغرى ايلك بر مرحله اولەرق تلقی ایدییورلردی.

اوقراينا سوسیالیست دەموقرات تشکیلاتيله اوقرانيا دەموقرات - راديقال فرقەسی اوقرانيا حيات سياسيەسنده پك مهم بر رول اوینامشلردر. ١٩٠٥ دن ۱۹۰۷ به قدر، ملیتلرنى مدرك اولان شهر لردەکی واووەلردەکی اوقراينا عناصرينك اكثریسی بو ایکی فرقه تشکیلاتنه داخل بولنیوردی. ایکی فرقه آزچوق مشروع بر فعالیت صرف و ابرازی ایچون موجود اولان امکان و مساعدة محدوده دن قدرتلری يتديكى قدر استفاده ایتمکله برابر بومدت ظرفنده برچوق عمومی اجتماعلر عقد ابتديره رك ومتينغلر ترتيب ايليەرك اوقرايناليلرك مطالب مليەلری عوام صنفنه طانيتمغه موفق اولديلر. بوپروباغاندا سایەسنده اوقراينالار برنجی و ایكنجی روس دوماسنده آپی مقدارده مبعوثلر بولنديره بيلمشلردر. اوقراينا مطبوعاتی آرەسنده دها یکی موقع انتشاره چیقان جرائدایکی فرقەنك وبالخاصه سوسياليست دەموقرات فرقەسنك نظريات واجتهاداتنه معكس وترجمان اولیوردی. روس اختلال عموم سنی تعقیب ایدن سنەلرده اوقراينا سوسياليست اختلالکار فرقەسی تأسیس اولندی بونك افكار ونظرياتى عنى روس فرقەسنك اجتهاداتنه موافق و شیوردی. مع مافيه بو آنه دكين اوفرقه اوقراينـاده بيوك بر نفوذ اكتساب ایدەمامشدر.

۱۹۰۷ سنەسده وقوته كلن روس حرکت ارتجاعيەسی اوقراینا فرقەلرينك فعاليت علنية مشروعەسنى جبر وزور ايله منع وتوقيف ايلدى. مع مافيه فكرار سونكو ايله محو اولانەمن. یکی و كنج اوقراينا مطبوعاتی که بومطبوعات افراد ملتی يکديكرينه معنا ربط ايدن يكانه قوت اولەرق قالمشدیـفرقەلرك فعاليته دوام ايلدى، اوقراینادەکی جریان افكار وحيات هیچ طورمدی. اوقراینا حركت فكريه ومدنيەسى مانعەلر طانیمان كنيش وخروشان بر نهر کی آقوبایلری کلکدەدر. ۱۹۰۷ - ١٩١٤ سنەلری آره سندەکی زمانده اوقراینا حیات ملیه سندەبيوك تبدلات وقوعه کلدى. اوقراينا مفكوره مليەسى بويدى سنەلك دور اثناسنده درین بر استحاله كيردى ومليت نقطه سندن فوق العاده كسب قوت ایلدی. هر شيئك قيمتى اساسلی بر صورندەده کیشدی. حيات سياسيهنك حقايقنى اوکرنه اوکرنه اوقراينا ملتى اجانبك كندى حركات وتجاهدات مليەسنى تقدير وكنديسنه بومجاهداتك ظفرنى تأمين ايچون معاونت ابراز ایدەجکی حقندەکی اسکی امیدلرینی کسدی.

حتی او ملت روس ليبراللرینه باغلامش اولدینی امیدارین بیله واز کچدی. بوتون بواميدارك هسچ بر اساس جدی يه مستند بولوندقلوی قناعتى اوقراينا ليلك ذهننده کیت کیده دهادرین کوکالر صالا بربوردی. یمنی زمانده اوقراينا وطنپروراننك صفلری کوندن كونه صیقلاشيور، بیویوردی. اوقرانلينه التحاق ايدن یکی وتازه قوتلردن بشقه روس فرقدار فى ترك ايدن روسلاشمش اوقراینالیلرده اوقرانليغه عودت اید بورلردى. اوقرينا فرقەلرينك سينەسنده وباخصوص سوسیالیست دەموقرات فرقەسنده قوتلی بر انقلاب ذهنی وقوع بوليوردی. حیات عموميەنك بوتون شعباتنده، ساسات، ادبیات واقتصاديات ساحۀ فعاليتلرنده بطون سابقه طرفدارلرى باننده اوقراينا اختلال، و اوقراينا سوسیالیست دەموقرات مكتبلندن يتشمش جوال وفعال كنج ذکالر موجودیتلرینی کوستر بیوردی. هر طرفده «تحكيم وترصين» آرزولری وتشيلرى كوريلور. اوقراينا مليتپرورلرينك قسم اعظمی ده بو کنج و جوال اصحاب ذكادن عبارتدر. مليتپرورلربوكونه قادار روس اوقرايناليلرى ايله الك صدقى مناسبانده بولنديلر وبومناسبات الآن دوام ایلکدەدر. اونلر روس اوقرابناليلره ذهنی، تشکیلاتکاری وشینی رابطەلرایله مربوط بوليورلر.

اوقراينانك تخلیصی ایچون بر جمعیت اتحاد به تشکیلی فکری اوقراینا مدنیت حاضرۀ منورەسی انجنده دها ۱۹۱۲ سنەسنده طوغدی. سینەسنده بوتون اوقراينا استقلال فرقەلرینی توحید ایدن به جمعیت اتحادیه، احوال حاضره ايچنده، غایت جدی بر عامل ملی و سیاسی عد واعتبار اولمنغه لا يقدر.